O concello de Tomiño está situado no sur da provincia de Pontevedra, a carón do último tramo do río Miño que lle serve de fronteira con Portugal; ten unha superficie superior ós 102 quilómetros cadrados, cun total de quince parroquias nas que se asentan 134 entidades de poboación diferenciadas e algo máis de dez mil habitantes, o que supón unha densidade de poboación superior ós 103 habitantes por quilómetros cadrados, superior á media galega.

O territorio do actual concello de Tomiño distribuíase antes do seu establecemento constitucional en oito xurisdiccións diferentes: as de Amorín, Barrantes, Currás, Forcadela, Goián, Sobrada, Tebra e Tomiño, dependentes do bispo e cabido de Tui, dos propios veciños, da Encomenda de Beade e de varios señores.

Nos períodos de vixencia constitucional anterior a 1836 contémplase a existencia de varios concellos distintos neste territorio; en concreto no ano 1821 existían os de Tebra, Barrantes, Amorín, Sobrada, Tomiño e Goián.

Na definitiva reforma do ano 1836 estableceuse a creación inicial deste concello dentro do Partido Xudicial de Tui e integrado polas parroquias de Tomiño, Barrantes, Figueiró Estás, Goián, Piñeiro, Sobrada, Taborda, Forcadela, Amorín, Currás, Santa María de Tebra, Pinzás, San Salvador de Tebra e Vilameán, cun total de 8.115 almas.

Foron moitos os intentos que nestes anos se produciron para formar novos concellos segregando parte das parroquias que o integran. Empezaron xa no ano 1839 cando os veciños de Goián intentan crear un municipio independente; esta tentativa repítese en 1844 polos mesmos veciños e, ó mesmo tempo, polos de Sobrada, Piñeiro e Taborda que tamén buscan crear un concello propio. En 1847 serán os veciños de Sobrada, Piñeiro, Currás Amorín e Taborda os que soliciten formar concello diferenciado.

Por outra parte foron varios os intentos de formar entidades locais menores en diferentes parroquias do concello, todos eles sen froito permanente ningún. Todo isto deriva na existencia actual do mesmo concello, formado por igual número de parroquias e co mesmo territorio ca no ano 1836.

O edificio da casa do concello é unha construcción sinxela en pedra, exenta, situada na parroquia e vila de Tomiño que se distribúe en baixo, planta e baixo cuberta; foi inaugurado en 1946 e recentemente ampliado.

O arquivo municipal instalouse no seu día na planta baixo cuberta da casa do concello de Tomiño, nun local distribuído en dúas salas ó redor dunha zona central á que se accede por unha longa escaleira dende a planta principal.

Ámbalas dúas salas son similares, formando xunto co espacio central unha zona rectangular de 19 metros de longo e 8,5 metros de ancho, cunha superficie total de 169 metros cadrados, dos que a maior parte se aproveita como espacio útil; o teito ten forma de bufarda permitindo o uso e cómodo acceso á práctica totalidade das salas.

Este local foi reformado na súa totalidade e dotado no seu día, coincidindo co proceso de organización do fondo documental nos anos 1989-1991, duns axeitados e suficientes equipamentos, que incluían mesa de consulta, ficheiro e estantería metálica suficiente que alcanza os 192 metros lineais.

A propia estructura e a insuficiencia espacial deste local fixo que na recente ampliación da casa do concello se habilitara outra pequena sala, na entreplanta, dotada á súa vez dos equipamentos necesarios e das axeitadas condicións de habitabilidade, agás a ventilación directa e luz natural. É intención e necesidade o traslado nun futuro inmediato ás novas instalacións que se habiliten ó efecto tendo en conta a insuficiencia espacial das actuais.

A primeira actuación para a organización dos fondos documentais levouse a cabo no ano 1989, acometéndose dende entón novos procesos de reincorporación, informatización e adaptación ó novo cadro de clasificación usado na actualidade, incluíndo a ampliación dos locais nos anos 1990, 1991, 1997, 2001, 2003, 2007, 2009, 2010, 2012 e 2014.

Os traballos de organización e descrición documental, baixo a dirección técnica do STPDOC, leváronos a cabo:
Roberto Rodríguez Álvarez
José Luis Castro Carpintero
Carla María Cociña Iglesias
María Luz Justo Acevedo
Xosé Luís Méndez Pérez
Alfonso Parada Vilas
Marcos Pereiras Álvarez
Begoña Pérez Losada
Lourdes Pérez-Santamarina Feijóo
Carmen Touzón Fernández
Rubén Villar Fernández
Isabel Couso Bravo
Aída María Pérez Martínez
Alberto Aramburu García Pintos
Javier López Sáez
Lara Moldes González
Miguel Martínez Puig
Óscar Pena Espino
Antón Vázquez Escudero

A documentación xerada polos órganos de goberno, tanto unipersoais como colexiados a penas representa un 8% do total e nela aprécianse as máis significativas carencias, especialmente as dos libros de actas do Pleno anteriores a 1901, ou a documentación xerada pola Alcaldía antes de 1934.

A xestión administrativa, recollida na correspondencia, no rexistro, nos documentos e expedientes relativos ó persoal municipal ou á contratación, que corresponde á sección administración do cadro de clasificación, supón aproximadamente un 15% do total dos fondos, con testemuños na correspondencia dende 1932 e relativos ó persoal dende 1897 como os máis antigos.

Ó redor do 39% supón o volume documental da sección servizos con especial significación da tramitación de licencias de obra a particulares, das obras municipais e das industrias, que no primeiro caso conservan documentos dende 1923, dos padróns de habitantes dende 1937 e das quintas 1928, non sempre con tal continuidade.

Por último a sección de Facenda que recolle a documentación contable e referida ós arbitrios e taxas municipais representa un 48% do total con certa continuidade dende finais do século pasado.