O concello de Agolada sitúase no norte da provincia de Pontevedra, nunha zona central de Galicia e dentro da comarca natural do Deza; está formado por 25 parroquias e 131 entidades de poboación.

O seu actual territorio pertencía na súa maior parte no antigo réxime á provincia de Santiago, agás catro parroquias que se integraban na de Lugo.

Nas primeiras divisións xudiciais, cando Galicia aínda era unha única provincia, foi adscrito ó partido xudicial de Melide e en 1822 ó de Lalín no que permanece dende esa data.

As parroquias do concello na etapa previa ó seu establecemento constitucional adscribíanse ás xurisdiccións de Abeancos, Boente, Borraxeiros, Camanzo, Carmoega, Ventosa e o Couto de Sesto, todas elas na provincia de Santiago; e ás xurisdiccións de Toques e de Basadre na de Lugo.

Ó amparo do R.D. do 23 de xullo de 1835 confórmase o novo concello, xunto cos outros do partido xudicial de Lalín, substituíndo ós que daquela viñan funcionando en Basadre, Ventosa e Borraxeiros.

No ano 1836 constitúese definitivamente este concello quedando integrado polas parroquias de: Agra, Artoño, A Baíña, Basadre, Berredo, Borraxeiros, Brántega, Brocos, Carmoega, Eidián, Esperante, Ferreiroa, Gurgueiro, Merlín, Órrea, Ramil, Santa Comba, San Paio de Bais, Sesto, O Sexo, As Trabancas, Val de Sangorza, Ventosa e Vilariño. Esta situación permanece sen alteracións significativas dende aquela.

No ano 1989 a construcción da nova casa do concello conlevou a mellora substancial das instalacións do arquivo municipal, producíndose o traslado documental ó novo local habilitado para este fin.

Esta casa do concello é unha edificación independente, con baixo e dúas plantas, situada na praza da vila; de nova construcción, presenta unha perfecta integración no seu contorno, tanto polos materiais empregados como pola apertura do edificio ó exterior, conseguida coa abundancia de ventás e o uso de balconadas corridas na súa fachada.

Concíbese como centro para instalar tódolos servizos municipais, contando para iso co espacio necesario, tanto no baixo coma nas dúas plantas do edificio.

Na planta baixa dispúxose a instalación do arquivo municipal, reservando unha sala rectangular; conta ademais cunha ventá á rúa lateral, o que garante condicións de ventilación e iluminación necesarias, regulables e controlables.

Foi dotado o arquivo das instalacións requiridas para permiti-lo manexo e a consulta dos documentos, contando cunha mesa de traballo e ficheiros, e para a súa conservación coa instalación da estantería metálica tradicional, disposta bordeando a sala, pegada ás paredes naqueles espacios que o permitían, e na parte central, sempre na procura do maior aproveitamento posible.

En 1989 organizouse de forma integral a totalidade dos fondos conservados e elaboráronse os instrumentos descritivos requiridos para o seu manexo e tratamento.

Con posterioridade desenvolvéronse actuacións de actualización e reincorporación documental nos anos 1999, 2003, 2007, 2010, 2011 e 2013.

Os traballos de organización e descrición documental, baixo a dirección técnica do STPDOC, leváronos a cabo:
Castro Carpintero, José Luis
Fernández Garza, Julia
Louro Tubío, María José
Pájaro Porral, Inés
Pérez-Santamarina Feijóo, Lourdes
Varela Ledo, José Luis
María Torres Hermida
María del Carmen Fariña Fernández
Angela Garra Oubiña
Alberto Aramburu García-Pintos
Alfonso Gómez Martín
María Lede Pérez
José Gago García-Brabo
Jorge García García
Fátima Baña Hernanz
Paula Boullosa Rodríguez
Pablo Pastoriza Rozas

Da documentación conservada destaca aquela que recolle as actuacións e decisións dos órganos de goberno, que sería ademais a máis antiga do conxunto documental.

As actas do Pleno da corporación cobren o período dende 1840 ata a actualidade, aínda que se detectan carencias referidas ós anos 1836-1839, 1856-1859, 1889 e 1904. Por outra parte, a Xunta Municipal de Asociados, integrada por concelleiros e vocais asociados, especialmente con funcións de decisión e económicas, soamente conta con libros de actas do período 1902-1921, faltando as anteriores.

A Comisión Municipal Permanente conta con completos testemuños que recollen os seus debates, acordos e actuacións dende a súa creación no ano 1924, agás o período que abarca de 1931 a 1949 no que non chegou a funcionar.

Como adoita acontecer nos arquivos desta provincia a maior parte dos fondos corresponde a cuestións económicas, derivadas tanto da xestión presupostaría como da función recadatoria de impostos, taxas e arbitrios, aínda que os documentos máis antigos non van máis alá do ano 1919, no que se refire ós presupostos e ó ano 1916 na documentación da contribución territorial rústica.

Outra documentación que cómpre reseñar no conxunto deste arquivo será a relacionada coa colaboración do concello con outras administracións tanto nos procesos electorais, conservados sen continuidade, dende 1931 coma nos recrutamentos e quintas municipais dende 1895, ou a correspondencia xeral do concello dende 1927.

Especialmente escasos parecen os documentos derivados dos servizos municipais tales como o control urbanístico, a sanidade, o ensino ou a beneficencia.